"δύο, τρία πράγματα για τον φεμινισμό..."

...αυτή την παρασκευή στις 21:00, προβολή ενός ντοκιμαντέρ, 56 λεπτών, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας στις 8 Μάρτη.

Δυο κουβέντες με αφορμή τη σύντομη αλλά πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα που άνοιξε στο στέκι μετά την προβολή του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ...

Η έννοια του φεμινισμού εγκολπώθηκε ιστορικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλες σχεδόν τις αντιστάσεις και τις αρνήσεις στην πατριαρχία, όλους τους αγώνες για γυναικεία χειραφέτηση και σεξουαλική απελευθέρωση. Συχνές είναι μάλιστα οι αναφορές στα τρία (3) κύματα φεμινισμού: στις σουφραζέτες και τη διεκδίκηση του δικαιώματος ψήφου των γυναικών στα τέλη του 19ου - αρχές του 20ου αιώνα, στο γυναικείο και λεσβιακό κίνημα των δεκαετιών ΄70-΄80, στο queer κίνημα και το μεταμοντέρνο ρεύμα ανάλυσης από τη δεκαετία του ΄90 κι έπειτα. Ο φεμινισμός, όμως, όπως κάθε -ισμός είναι εν τέλει ένα κλειστό σύστημα ιδεών (ιδεολογία), το οποίο τοποθετεί στο κέντρο των κοινωνικών ιεραρχιών, καταπιέσεων και εκμεταλλεύσεων, τη θέση της γυναίκας, τις θεσμικές, καθημερινές και σχεσιακές εκδοχές της υποτίμησης και του υποβιβασμού της.

Με αυτή την έννοια, ο φεμινισμός είναι άλλη μια περιχαρακωμένη μερικότητα, που όπως η ταξική ανάλυση θέλει να υποδείξει μια κεντρική διαίρεση και να αναπτύξει μια ολόκληρη θεωρία γύρω από αυτήν, μετατρέποντας τις υπόλοιπες καταπιέσεις σε δευτερεύουσες. Όμως, υπήρξαν πολλές ριζοσπαστικές χειραφετημένες ομάδες (σε πολλές περιπτώσεις μόνο γυναικών ή queer και σε αρκετές άλλες μικτές), που διεξήγαγαν αγώνες και επιχείρησαν να τροποποιήσουν την καθημερινή τους ζωή, τη νοοτροπία και τις σχέσεις τους, τόσο παλιότερα όσο και σήμερα, χωρίς να εγκλωβίζονται σε αυτή τη μονοδιάστατη και περιοριστική εκδοχή της απελευθέρωσης.

Σε μια σύντομη προσπάθεια σκιαγράφησης, τα συστήματα εξουσίας είναι διακριτά και τεμνόμενα, σχετικά αυτόνομα αλλά και σταθερά αλληλοτροφοδοτούμενα. Το κάθε επιμέρους σύστημα εξουσίας συγκροτεί το δικό του καταπιεστικό πεδίο -με βάση συγκεκριμένες υποκειμενικότητες που τις προϋποθέτει αλλά και τις διαμορφώνει- και ταυτόχρονα όλα μαζί αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Εξάλλου, η βάση συγκρότησης όλων των συστημάτων εξουσίας είναι κοινή και αφορά στη λογική της διχοτόμησης, της διαίρεσης, της ιεράρχησης, της διάκρισης, με σκοπό την εκμετάλλευση και την επιβολή μιας κοινωνικής ομάδας πάνω σε μία άλλη, ενός προσώπου πάνω σε ένα άλλο. Ο εθνικισμός υποβιβάζει τους αλλοεθνείς, ο ρατσισμός τους μετανάστες, η αποικιοκρατία τους ιθαγενείς, οι θρησκείες τους αλλόθρησκους, η πατριαρχία τις γυναίκες, τους/τις queer και τα παιδιά, ο καπιταλισμός τους εργαζόμενους, τους άνεργους και τους φτωχούς, η ευγονική τους ανθρώπους με διαφορετικές-«ειδικές» ανάγκες, η γερουσία τους νέους, η νεότητα τους ηλικιωμένους και πάει λέγοντας. Και όλα μαζί προβάλλονται στους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς θεσμούς, που οργανώνουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, με βηματοδότη και εγγυητή των εξουσιαστικών ροών το κράτος, το οποίο συγκροτείται ταυτόχρονα ως μονοπώλιο της απόφασης (κυβερνήσεις, δικτατορίες, υπερεθνικά κέντρα αποφάσεων, νόμοι, διατάγματα) και μονοπώλιο της βίας (αστυνομία, στρατός, δικαιοσύνη, φυλακές) απέναντι στους υπηκόους του και βέβαια απέναντι στους αντιφρονούντες.

Στη δική μας οπτική αυτά τα διακριτά αλλά αλληλοτροφοδοτούμενα συστήματα εξουσίας (που συγκροτούν το συνολικό πλέγμα της Εξουσίας, η οποία αντλεί την καταγωγή της κάποιες χιλιάδες χρόνια πίσω από την ταυτόχρονη εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας, της πατριαρχικής οικογένειας, του θεσμού της δημογεροντίας στη λήψη αποφάσεων και την εξημέρωση ανθρώπων και ζώων), δε συσχετίζονται με μια ισοδύναμη διαλεκτική. Μπορεί να επηρεάζονται αμφίδρομα αλλά όπως προκύπτει μετά από 2,5 αιώνες εμπειρίας, στις καπιταλιστικές κοινωνίες που ζούμε ο ισχυρός πόλος αυτής της διαλεκτικής αλληλεπίδρασης είναι ο τομέας της οικονομίας, της ταξικής διαίρεσης και επιβολής, της εργασιακής εκμετάλλευσης, του χρήματος, των εμπορευματικών σχέσεων, των θεαματικών διαδικασιών μαζί με τις αντίστοιχες πολιτικές συγκροτήσεις των εθνικών κρατών και των υπερεθνικών θεσμών-μηχανισμών κυριαρχίας και αποικιοκρατίας. Θα μπορούσαμε (και θα έπρεπε μάλλον) να δούμε τον καπιταλισμό όχι ως ένα στενά οικονομικό-εκμεταλλευτικό σύστημα αλλά ως ένα συνολικό πολιτικό-οικονομικό-κοινωνικό-πολιτισμικό σύστημα αξιών, ιδεών, συμπεριφορών, εκμεταλλευτικών και καταπιεστικών σχέσεων και δομών, που ενσωματώνει και συνδιαλλέγεται με όλα τα επιμέρους διακριτά συστήματα εξουσίας. Δεν είναι τυχαίο που το σύγχρονο πρότυπο ισχύος κωδικοποιείται στο τρίπτυχο: πλούσιος-λευκός-άντρας.

Αυτό δε σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε μια κύρια-κεντρική αντίθεση και τις υπόλοιπες ως δευτερεύουσες. Για μεγάλα τμήματα των ριζοσπαστικών κινημάτων, εδώ και δεκαετίες, οι καταπιέσεις δεν ιεραρχούνται. Το αντίθετο, είναι οι ίδιοι οι καταπιεσμένοι / οι ίδιες οι καταπιεσμένες που ορίζουν κάθε φορά (μέσα στις δοσμένες ιστορικές, γεωγραφικές, πολιτικές, οικονομικές, πολιτισμικές, εθνοτικές, φυλετικές, έμφυλες συνθήκες και ιδιαιτερότητες) τι αποτελεί προτεραιότητα και μεγαλύτερη βαναυσότητα για τους ίδιους / τις ίδιες, στην καθημερινή τους ζωή και στους αγώνες τους. Άρα αφού επικεντρώνουμε στους καταπιεσμένους και τις καταπιεσμένες και αναγνωρίζουμε ότι δεν υπάρχουν κύριες και δευτερεύουσες καταπιέσεις, δεν υπάρχουν αντίστοιχα κύριοι και δευτερεύοντες αγώνες.

Η αναγνώριση του οικονομικοπολιτικού παράγοντα στο πλαίσιο του καπιταλισμού ως «εν τέλει καθοριστικού» στην ανισοβαρή διαλεκτική σχέση μεταξύ των διαφορετικών συστημάτων εξουσίας, προκύπτει από την προσπάθεια -που επανεξετάζεται διαρκώς- σφαιρικής κατανόησης της γεωμετρίας του συστήματος και των στρατηγικών του επιλογών στη διαιώνιση των διακρίσεων και των προνομίων, προφανώς με σκοπό την κατάργησή τους. Στην προοπτική μιας αυτοοργανωμένης κοινωνίας, ελευθερίας, ισότητας, αξιοπρέπειας, συντροφικότητας, αμοιβαιότητας, αλληλοβοήθειας, κοινοκτημοσύνης.

Αυτός ο τρόπος θέασης των πραγμάτων είναι που μας οδηγεί να μην αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας ως φεμινίστριες, queer, εργάτες, άγριους νεολαίους, αντιρατσιστές κλπ αλλά ως αντιεξουσιαστές και αντιεξουσιάστριες, ως αναρχικές και αναρχικούς. Ανακαλώντας ένα παλιό ριζοσπαστικό σύνθημα γυναικών: ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΧΩΡΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ & ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΧΩΡΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ.

ένας σύντροφος από το Ρεσάλτο