''… Απανθρακωμένος βρέθηκε τα ξημερώματα του Σαββάτου 34χρονος τρόφιμος του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Τρίπολης. Όταν έφτασε η πυροσβεστική, η φωτιά είχε ήδη σβήσει, ενώ το θύμα βρέθηκε δεμένο στο κρεβάτι του, φέροντας εγκαύματα από τη μέση και κάτω. Οι πυροσβέστες δεν αποκλείουν το δυστύχημα να προήλθε από κάποιο αναμμένο τσιγάρο, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις…''
Περιμένοντας το πόρισμα των ''πάντα έγκυρων'' προανακριτικών έρευνων που διενεργούνται, ας επιχειρήσουμε να ξεδιπλώσουμε κάποιες πρώτες σκέψεις.
Σε παλαιότερες κοινωνίες, όπου η επιρροή του κράτους, των θεσμών και της κυρίαρχης ηθικής, δεν είχαν κατορθώσει να αποτελούν τον κύριο ρυθμιστή των κοινωνικών σχέσεων, η έννοια της ΄΄τρέλας'' και του ''τρελού'' ως υποκέιμενο, δεν υφίσταντο με τον τρόπο που τα συναντάμε τις τελευταίες δεκαετίες. Μην έχοντας σαφώς οριοθετημένο ερμηνευτικό πλαίσιο καθώς και θεσμοθετημένους ''ειδικούς'' που θα την ορίσουν, θα τη διαγνώσουν και θα τη ''θεραπεύσουν'', οι ''διαφορετικές'' ή ''αποκλίνουσες'' συμπεριφορές αυτορυθμίζονταν στο πλαίσιο της ίδιας της κοινότητας μέσα στην οποία εκδηλώνονταν. Έτσι δεν ήταν σπάνιο να συναντήσουμε τη φιγούρα του ΄΄τρελού του χωριού''. Μια φιγούρα που είναι πλήρως ενταγμένη και συμμετέχει στην κοινωνική ζωή της κοινότητας και σχεδόν πάντα χαίρει της συμπάθειας και της φροντίδας των υπολοίπων, οι οποίοι αποδέχονται την όποια ιδιαιτερότητά της.
Κάποια στιγμή όμως έρχεται η ''επίσημη'' ιατρική για να ορίσει την ''τρέλα'' και να ''θεραπεύσει'' τον ''τρελό''. Τον εξορίζει από την κοινωνία, τον δαιμονοποιεί, τον ιδρυματοποιεί και στήνει μια ολόκληρη βιομηχανία φαρμακευτικής αντιμετόπισης των ''συμπτωμάτων'' του, μετατρέποντας τον σε άβουλο παρακολουθητή της ύπαρξής του. Δημιουργείται έτσι ένα συγκεκριμένο προφίλ που μέσα στο περίγραμμά του χωράει οτιδήποτε δεν μπορεί ή δεν θέλει να παρακολουθήσει και να ενταχθεί στην κυρίαρχη χριστιανική ηθική και τους νόμους της αγοράς. Όποιος δεν ασπάζεται τους παραπάνω κανόνες, δεν είναι παραγωγικός άρα επικίνδυνος και προβληματικός, αποκλίνων και παρείσακτος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιο περιστατικό ''θανάτου'', ''αυτοκτονίας'' ή βασανιστηρίων βλέπει το φως της δημοσιότητας. Αυτό που εμφατικά βγαίνει από τα σκοτάδια και την επιβεβλημένη σιωπή των ψυχιατρικών θαλάμων, θέλει να αποκρύψει πως παρόμοια περιστατικά απότελούν την καθημερινότητα των τροφίμων. Θέλει να τα αναδείξει ως μεμονομένα περιστατικά, ως εκτροπές ενός κατά τα άλλα υγειούς συστήματος. Όπως όμως σε κάθε ίδρυμα εγκλεισμού, έτσι κι εδώ, οι έγκλειστοι αντιμετοπίζονται καθημερινά ως υπάνθρωποι. Από την μπλέ στολή του δεσμοφύλακα στη φυλακή ως την άσπρη μπλούζα του γιατρού στο ψυχιατρείο η ανθρώπινη ύπαρξη υποβιβάζεται, αντικειμενοποιείται, γίνεται ένας απλός αριθμός, ένα περιστατικό, ένας μη αξιοβίωτος βίος. Και με αυτό τον τρόπο νομιμοποιούνται οι ξυλοδαρμοί, τα ηλεκτροσόκ, τα πειράματα, τα κοκτέιλ ψυχοφαρμάκων, οι θανάσιμες ''τυχαίες'' ή ''αναπόφευκτες'' απώλειες. Έτσι κι αλλιώς πρόκειται για μια πτυχή της κοινωνίας για την οποία η κοινωνία δεν θέλει να γνωρίζει και πολλά. Απλά να βρίσκεται εξορισμένη σε ένα παράλληλο σύμπαν.
Περιμένοντας το πόρισμα των ''πάντα έγκυρων'' προανακριτικών έρευνων που διενεργούνται, ας επιχειρήσουμε να ξεδιπλώσουμε κάποιες πρώτες σκέψεις.
Σε παλαιότερες κοινωνίες, όπου η επιρροή του κράτους, των θεσμών και της κυρίαρχης ηθικής, δεν είχαν κατορθώσει να αποτελούν τον κύριο ρυθμιστή των κοινωνικών σχέσεων, η έννοια της ΄΄τρέλας'' και του ''τρελού'' ως υποκέιμενο, δεν υφίσταντο με τον τρόπο που τα συναντάμε τις τελευταίες δεκαετίες. Μην έχοντας σαφώς οριοθετημένο ερμηνευτικό πλαίσιο καθώς και θεσμοθετημένους ''ειδικούς'' που θα την ορίσουν, θα τη διαγνώσουν και θα τη ''θεραπεύσουν'', οι ''διαφορετικές'' ή ''αποκλίνουσες'' συμπεριφορές αυτορυθμίζονταν στο πλαίσιο της ίδιας της κοινότητας μέσα στην οποία εκδηλώνονταν. Έτσι δεν ήταν σπάνιο να συναντήσουμε τη φιγούρα του ΄΄τρελού του χωριού''. Μια φιγούρα που είναι πλήρως ενταγμένη και συμμετέχει στην κοινωνική ζωή της κοινότητας και σχεδόν πάντα χαίρει της συμπάθειας και της φροντίδας των υπολοίπων, οι οποίοι αποδέχονται την όποια ιδιαιτερότητά της.
Κάποια στιγμή όμως έρχεται η ''επίσημη'' ιατρική για να ορίσει την ''τρέλα'' και να ''θεραπεύσει'' τον ''τρελό''. Τον εξορίζει από την κοινωνία, τον δαιμονοποιεί, τον ιδρυματοποιεί και στήνει μια ολόκληρη βιομηχανία φαρμακευτικής αντιμετόπισης των ''συμπτωμάτων'' του, μετατρέποντας τον σε άβουλο παρακολουθητή της ύπαρξής του. Δημιουργείται έτσι ένα συγκεκριμένο προφίλ που μέσα στο περίγραμμά του χωράει οτιδήποτε δεν μπορεί ή δεν θέλει να παρακολουθήσει και να ενταχθεί στην κυρίαρχη χριστιανική ηθική και τους νόμους της αγοράς. Όποιος δεν ασπάζεται τους παραπάνω κανόνες, δεν είναι παραγωγικός άρα επικίνδυνος και προβληματικός, αποκλίνων και παρείσακτος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιο περιστατικό ''θανάτου'', ''αυτοκτονίας'' ή βασανιστηρίων βλέπει το φως της δημοσιότητας. Αυτό που εμφατικά βγαίνει από τα σκοτάδια και την επιβεβλημένη σιωπή των ψυχιατρικών θαλάμων, θέλει να αποκρύψει πως παρόμοια περιστατικά απότελούν την καθημερινότητα των τροφίμων. Θέλει να τα αναδείξει ως μεμονομένα περιστατικά, ως εκτροπές ενός κατά τα άλλα υγειούς συστήματος. Όπως όμως σε κάθε ίδρυμα εγκλεισμού, έτσι κι εδώ, οι έγκλειστοι αντιμετοπίζονται καθημερινά ως υπάνθρωποι. Από την μπλέ στολή του δεσμοφύλακα στη φυλακή ως την άσπρη μπλούζα του γιατρού στο ψυχιατρείο η ανθρώπινη ύπαρξη υποβιβάζεται, αντικειμενοποιείται, γίνεται ένας απλός αριθμός, ένα περιστατικό, ένας μη αξιοβίωτος βίος. Και με αυτό τον τρόπο νομιμοποιούνται οι ξυλοδαρμοί, τα ηλεκτροσόκ, τα πειράματα, τα κοκτέιλ ψυχοφαρμάκων, οι θανάσιμες ''τυχαίες'' ή ''αναπόφευκτες'' απώλειες. Έτσι κι αλλιώς πρόκειται για μια πτυχή της κοινωνίας για την οποία η κοινωνία δεν θέλει να γνωρίζει και πολλά. Απλά να βρίσκεται εξορισμένη σε ένα παράλληλο σύμπαν.
Η χυδαία εικασία της πυροσβεστικής που ''δεν αποκλείει το δυστύχημα να προήλθε από αναμμένο τσιγάρο, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις'', δε μας αφήνει καμία ψευδαίσθηση οτι το αποτέλεσμα του πορίσματος θα αποδίδει όλη την ευθύνη στον 34χρονο και σε κανέναν άλλο… όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου