Όταν το πάθος και η λευτεριά ανταμώσανε στο κελί 13

Αυταπάρνηση, αυτοθυσία, αποφασιστικότητα, υπευθυνότητα, ψυχραιμία, ετοιμότητα, πρωτοβουλία, εφευρετικότητα, συντροφικότητα...

… είναι ορισμένες λέξεις που χαρακτήρισαν το εγχείρημα μιας ομάδας κομμουνιστών πολιτικών κρατουμένων οι οποίοι αποφάσισαν, χωρίς καθοδηγητές του κόμματος (υπήρχαν ενίοτε σε φυλακές ως κρατούμενοι), αποφεύγοντας έτσι τις κωλυσιεργίες και τις προεγκρίσεις, να αποδράσουν κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των δεσμοφυλάκων.

Εδώ, λίγο παρακάτω, στις γειτονιές μας.

Κυριακή μεσημέρι.

Στις 17 Ιουλίου, 55 χρόνια πριν.

Το 1955, για την ακρίβεια, 27 πολιτικοί κρατούμενοι δραπετεύουν από τις μεταγωγικές φυλακές της τότε συνοικίας Βούρλων* Δραπετσώνας του Πειραιά. Τέσσερις μήνες ακατάπαυστης και επίπονης προσπάθειας, μελετώντας, σχεδιάζοντας, σκάβοντας. Έχοντας, παράλληλα, την καταλυτική υποστήριξη σε υλικά και τεχνικά μέσα της τότε μαθήτριας Λένας αλλά και της Ρηνιώς. Αποφασισμένες και με κίνδυνο της ζωής τους επισκέπτονται τους κρατουμένους και συμβάλλουν στα σχέδια των εξωτερικών χώρων μεταξύ φυλακής και εργοστασίου.

Ανοίγεται μια σήραγγα 21 μέτρων με αφετηρία το κελί 13 προς τα κάτω, στα θεμέλια των φυλακών και από εκεί υπόγεια διαπερνάει τον δρόμο της Δογάνης, με σοβαρό κίνδυνο καθίζησης και αποκάλυψης της επιχείρησης αλλά και κίνδυνο της ζωής των εκσκαφέων. Στη συνέχεια ξετρυπάει από τα θεμέλια του εργοστασίου «ΝΤΕΣΤΡΕ» φτάνοντας και πάλι υπέργεια ως τα αποδυτήρια του εργοστασίου.

Και από εκεί στην ελευθερία.
 
Χιλιάδες κιλά «ρεβίθια» (όπως είχαν βαφτίσει κατά τη συνωμοτική τους ορολογία τα χαλίκια), «πατάτες» (οι πέτρες), «ζάχαρη» (το χώμα), έπρεπε να διοχετευθούν πέρα από τη σήραγγα μέσα από σιφόνια και υπονόμους. Ευφάνταστη ήταν και η ιδέα να τα κρύβουν μέσα σε γλάστρες με λουλούδια. Το γεγονός άρχισε να αποκτά τραγελαφικές διαστάσεις όταν η ποσότητα των γλαστρών αυξανόταν, αλλοιώνοντας κάθε αίσθηση της φυλακής και προκαλώντας την απορία των υπολοίπων κρατουμένων και δεσμοφυλάκων.

Να μνημονευτεί επίσης ότι για το επίτευγμα αυτό, οι πολιτικοί κρατούμενοι δεν πήραν καμία βοήθεια από τη διεύθυνση και το προσωπικό των φυλακών, όπως λέγεται από ορισμένους ότι συνέβη. Επίσης – για να μην προτρέχουν κάποιοι – την πρωτοβουλία, την οργάνωση και την εκτέλεση του σχεδίου της απόδρασης την υλοποίησαν αποκλειστικά οι ίδιοι οι δραπέτες. Ούτε πήραν ούτε ζήτησαν προκαταβολικά καμία έγκριση από το τότε παράνομο ΚΚΕ στο οποίο ανήκαν,  ούτε καν από τη νόμιμη ΕΔΑ…
 
Αυτά τα ολίγα.
 
Εις το επανιδείν

    
* Τα κτίρια της περιοχής Βούρλα, ήταν ιδιοκτησία του Πιπινέλη, γνωστού ακροδεξιού παράγοντα της τότε εποχής, που είχε διατελέσει υπουργός, πρωθυπουργός και επί Χούντας υπουργός εξωτερικών.

Αρχικά με το κύμα προσφυγιάς του ’22 τα κτίρια μετατράπηκαν σε μπορντέλα όπου στοιβάζονταν γυναίκες (κάποιες φορές έφταναν τις 150 σε αριθμό) από νταβάδες και τσατσάδες σε αγαστή συνεργασία και με την επιστασία της αστυνομίας και άλλων υπηρεσιών.

Την περίοδο της κατοχής τα κτίρια περνάνε στα χέρια του Άξονα και μετατρέπονται σε φυλακές του ναζιστικού καθεστώτος.
 
Μετά τις λυκοφιλίες της Βάρκιζας γίνονται μεταγωγικές – δικαστικές φυλακές.
 
Φθάνοντας στο σήμερα, το οικόπεδο παραχωρείται από τον Ρουσσουνέλο (ιδιοκτήτη της ομώνυμης οικοδομικής εταιρείας) ως δωρεά στο δήμο Δραπετσώνας, για να μετατραπεί σε κοινόχρηστο χώρο με το χαρακτηρισμό «ιστορικό μνημείο».